Homo habilis

 

Homo habilis

    เป็นที่ทราบกันว่ามนุษย์เรามีต้นกำเนิดมาช้านานตั้งแต่หลายล้านปีก่อน นอกจากนี้ยังมีการพัฒนาจากเดิมที่เดิน 4 ขาเหมือนกับลิง ก็ค่อย ๆ พัฒนากลายเป็นมนุษย์ที่มีสติปัญญามากขึ้น มีอารยธรรม การดำรงชีวิต สร้างอุปกรณ์ที่ช่วยในการหาอาหาร การเพาะปลูก จนกระทั่งสามารถสร้างสังคมได้ ซึ่งมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์นั้นมีหลายสปีชีส์ แหล่งกำเนิดและการใช้ชีวิตก็แตกต่างกันออกไป โดยในบทความนี้เราจะมาพูดถึงสปีชีส์แรกที่มีการใช้เครื่องมือหินและเริ่มความคล้ายคลึงกับมนุษย์ยุคปัจจุบัน

OH7
ภาพจาก https://www.calacademy.org/explore-science/new-discovery-from-an-old-fossil

         Homo habilis เป็นสายพันธุ์แรกสุดในกลุ่มโฮมินิดส์ ตระกูล Homo โดยชื่อนี้มีความหมายว่า .Handy man แปลว่า มนุษย์ที่เก่งในการใช้มือ พบในแอฟริกาเท่านั้น โดยจะพบที่แอฟริกาตะวันออกและตะวันตก มีอายุอยู่ในช่วง 2.4 – 1.4 ล้านปีมาแล้ว ค้นพบครั้งแรกเมื่อช่วงปี 1960 ที่โอลดูไว กอร์จ ในประเทศแทนซาเนีย โดยชิ้นส่วนที่พบคือ กระดูกเท้าและชิ้นส่วนกะโหลกเรียกว่าตัวอย่าง OH 7 ค้นพบโดยทีมวิจัยของ หลุยส์ ลีกกี นักวิทยาศาสตร์ชาวแอฟริกาใต้ ซึ่งบริเวณที่ขุดค้นพบนั้นมีการค้นพบเครื่องมือหินด้วย Homo habilis จึงถือเป็นสายพันธุ์แรกที่ใช้เครื่องมือหินที่ใช้ในการล่าสัตว์

          เครื่องมือหินที่ใช้เรียกว่า เครื่องมือหินแบบโอลโดวาน ซึ่งพบมากในโอลดูไว กอร์จ เป็นเครื่องมือหินกะเทาะทำมาจากหินภูเขาไฟและหินควอตซ์ มีรูปร่างที่เหมาะมือ กะเทาะอย่างง่ายให้มีคมรอบข้าง เป็นเครี่องมือที่เหมาะกับการสับ ตัด หั่นเนื้อ การขูดเนื้อออกจากกระดูกเพื่อบริโภค ซึ่งถูกพบครั้งแรกพร้อมกับฟอสซิลของ Homo habilis และต่อมาก็พบกระจายอยู่ทั่วบริเวณแอฟริกาตะวันออก กลาง และใต้ โดยเครื่องมือเหล่านี้เป็นหลักฐานชิ้นแรกที่ค้นพบเกี่ยวกับหลักฐานทางวัฒนธรรมของมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์

Oldowan chopping tools
ภาพจาก http://lithiccastinglab.com/gallery-pages/oldowanstonetools.htm

          ลักษณะทางกายภาพนั้นแตกต่างจากออสตราโลพิเทคัสซึ่งเป็นสายพันธุ์แรก ๆ ที่เริ่มมีวิวัฒนาการแตกต่างจากลิง โดย Homo habilis มีสมองที่ใหญ่มากขึ้นกว่า 40% คือมีความจุประมาณ 630 ลูกบาศก์เซนติเมตร กะโหลกจึงค่อนข้างกลมมนคล้ายกับมนุษย์ยุคปัจจุบันแต่หนากว่า โครงสร้างมีความซับซ้อน มีเส้นที่แสดงถึงพัฒนาการด้านการใช้ภาษา ฟันมีขนาดเล็กกว่าออสตราโลพิเทคัส แต่ยังคงมีความหนาและขากรรไกรนั้นยังคงแข็งแรง แสดงให้เห็นว่ายังคงเคี้ยวอาหารหนักบ้าง อาจมีสาเหตุมาจากอาหารหมดเลยจำต้องกินอาหารที่เคี้ยวยาก มีสันคิ้วที่หนา เพื่อป้องกันการสั่นสะเทือนไปยังสมองเมื่อเคี้ยวอาหารที่แข็ง สามารถเดิน 2 ขาได้ มีส่วนสูงโดยประมาณคือ 100 – 135 เซนติเมตร และน้ำหนักประมาณ 32 กิโลกรัม

          ไม่พบฟอสซิลของ Homo habilis นอกทวีปแอฟริกาเลย ทำให้สันนิษฐานได้ว่า Homo habilis นั้นอาศัยอยู่เพียงแค่ในทวีปแอฟริกาเท่านั้น โดยอาศัยอยูในสภาพแวดล้อมที่มีทุ่งหญ้าเป็นส่วนใหญ่ สภาพภูมิอากาศเย็นและแห้ง ซึ่งเป็นสิ่งกระตุ้นให้คิดหาวิธีสำหรับหาอาหาร รวมถึงการใช้เครื่องมือ มีการวิเคราะห์ทางเคมีว่าสายพันธ์นี้ดเป็นมังสวิรัติเสียส่วนใหญ่แต่ก็มีการบริโภคเนื้อสัตว์ด้วย มีข้อสันนิษฐานว่า Homo habilis เป็น Scavenger คือพวกที่ใช้ประโยชน์จากสิ่งที่สัตว์ที่กินเนื้อทิ้งไว้ เพราะมีการพบร่องรอยตัดบนกระดูก ซึ่งเป็นชิ้นส่วนบางส่วนมากกว่าจะเป็นทั้งโครง บ่งชี้ว่า Homo habilis บางครั้งไม่ได้ล่าสัตว์เองโดยตรง

ภาพจำลองชีวิตของ Homo habilis
ภาพจาก https://www.blockdit.com/posts/5e704efac0de350c8fe827bb

          Homo habilis เป็นสายพันธุ์แรกใช้เครื่องมือในการหาอาหารร่วมด้วย ทำให้ได้อาหารที่หลากหลายซึ่งส่งผลต่อการพัฒนาสมอง ทำให้สายพันธุ์ต่อ ๆ มามีการพัฒนาทั้งทางร่างกายและสมอง นอกจากนี้ยังมีความสำคัญคือเป็นสายพันธุ์แรก ๆ ที่เริ่มมีสติปัญญา หรืออาจจะมีภาษาพูดเป็นของตนเองที่ใช้สำหรับการสื่อสารในกลุ่มของตนเอง ทำให้เราได้เห็นว่ามนุษย์ยุคก่อนมีสติปัญญา พยายามที่จะหาหนทางดำรงชีวิตเพื่อให้อยู่รอด

เอกสารอ้างอิง

ธนิก เลิศชาญฤทธ์. (2548). วิวัฒนาการของมนุษย์. เอกสารคำสอนภาควิชาโบราณคดี คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร. สืบค้นเมื่อ 5 สิงหาคม 2564. จาก http://www.thapra.lib.su.ac.th/e-book/development/chapter7.pdf

บ้านจอมยุทธ. (2543). พัฒนาการของมนุษย์ในยุคโฮโม แฮบิลิส (Homo Habilis). สืบค้นเมื่อ 5 สิงหาคม 2564. จาก https://www.baanjomyut.com/library_2/extension-1/human/04.html

Fran Dorey. (2020). Homo habilis. Research on 5 August 2021. From https://australian.museum/learn/science/human-evolution/homo-habilis/

Smithsonian National Museum of Natural History. (2021). Homo habilis. Research on 5 August 2021. From https://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/species/homo-habilis

The HUMAN JOURNEY. (2021). Homo Habilis: Early Toolmakers. Research on 5 August 2021. From https://humanjourney.us/discovering-our-distant-ancestors-section/homo-habilis/